พระยาสุนทรานุรักษ์ (เนตร์)
เกิดวันจันทร์ ปีมะเมีย ฉศก พ.ศ. ๒๓๗๗ เป็นบุตรชายคนโตของเจ้าพระยาวิเชียรคีรี (เม่น) กับท่านผู้หญิงสุทธิ์ และเป็นผู้อยู่ในเกณฑ์จะได้เป็นเจ้าเมืองสงขลาผู้หนึ่ง เนื่องจากได้รับพระราชทานตราตติยจุลจอมเกล้าสืบตระกูลจากบิดา และกรมการเมืองสงขลาในระยะเวลานั้นหามีผู้ใดจะมีฐานะดีกว่า พระยาสุนทรานุรักษ์ (เนตร์) สมรสกับ คุณหญิงพับ (บิดาชื่อสิง เป็นบุตรของพระยาวิเชียรคีรี (เถี้ยนเส้ง) กับท่านผู้หญิงทองสุก) มีบุตร-ธิดา ด้วยกัน ๓ คน ได้แก่
(๑) พระยาวิเชียรคีรี (ชม) ผู้สำเร็จราชการเมืองสงขลา ลำดับที่ ๘
(๒)นางสาวชื่น ไม่มีบุตร-ธิดา
(๓)พระอนันตสมบัติ (เอม) ช่วยราชการเมืองสงขลาและมีบุตร-ธิดา ด้วยภรรรยาอื่นอีก ๔ คน ได้แก่ (๑) พระยาราชพัสดุ์อภิมัณฑน์ (อั้น) (๒) นายชุ่ม (๓) นางปุย และ (๔) นางรอด
พระยาสุนทรานุรักษ์ (เนตร์) เป็นผู้มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนงานของของเจ้าคุณบิดา ทั้งในราชการและงานพิเศษ อาทิ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๑ ได้เป็นแม่กองสร้างตึกพักริมน้ำใกล้ป้อมรักษาขอบเขตบ้านแหลมทราย ตามบัญชาของพระยาสุรวงศ์ฯ สมุหพระกลาโหม โดยจัดสร้างเป็นตึกฝรั่ง ๒ ชั้น มุงกระเบื้องสงขลา ซึ่งตึกดังกล่าวชาวบ้านสงขลาเรียกกันว่า ?กองก๊วน?
?
พ.ศ. ๒๔๑๖ ได้รับพระราชทานตราตติยจุลจอมเกล้าสืบตระกูล ในวันเดียวกับที่เจ้าพระยาวิเชียรคีรี (เม่น) ได้รับตราปฐมจุลจอมเกล้า
พ.ศ. ๒๔๒๑ พระยาสุนทรานุรักษ์ (เนตร์) ได้เริ่มสร้างอาคารสถาปัตยกรรมจีน จำนวน ๔ หลัง โดยเจตนาจะยกให้นางสาวชื่น ผู้เป็นธิดา แต่ยังมิทันแล้วเสร็จ ก็ถึงแก่อนิจกรรมเสียก่อน บ้านดังกล่าวจึงตกมายังพระอนันตสมบัติ (เอม) ผู้เป็นบุตรชายคนรอง ดำเนินการก่อสร้างต่อจนแล้วเสร็จ และต่อมารัฐบาลได้ขอซื้อเพื่อใช้เป็นศาลาว่าการมณฑล และกลายมาเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติสงขลาในปัจจุบัน
พระยาสุนทรานุรักษ์ (เนตร์) ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อปีมะเมีย จัตวาศก พ.ศ. ๒๔๒๕ เมื่ออายุเพียง ๔๙ ปี และได้รับพระราชทานเพลิงศพ พ.ศ. ๒๔๒๖ ที่เมรุทุ่งหลังเมือง จังหวัดสงขลา ในปีเดียวกับท่านผู้หญิงสุทธิ์ ผู้เป็นมารดา และต่อมาในปี ๒๔๓๘ พระยาวิเชียรคีรี (ชม) บุตรชายคนโต จึงได้นำอัฐิของท่านพร้อมด้วยท่านผู้หญิงพับ ไปบรรจุไว้ที่สุสานที่สวนตูล (สวนวัฒฑีวัน) และเป็น ๑ ใน ๓ สุสานของตระกูล ณ สงขลา
ที่ตำบลเขารูปช้างในปัจจุบัน
ภาพ จากห้องจัดแสดงโบราณวัตถุและศิลปวัตถุของตระกูล ณ สงขลา พิพิธภัณฑ์แห่งชาติสงขลา มอบโดย คุณอินทิรา นิตยวิมล และ คุณผะอบ จิตตัคคานนท์
ข้อมูล จากพงศาวดารเมืองสงขลา